Intervista
Ministri: E vërteta e shifrave tona. Si do të shpërndahen subvencionet në 2016. Veterinaria, koncesioni i parë PPP në bujqësi
Ministria e Bujqësisë dhe INSTAT-i përplasen për shifrat e prodhimit dhe të eksporteve. Sipas INSTAT-it, përveç tremujorit të parë 2015, ku bujqësia ka kontribuuar për rritjen ekonomike me 0,39 pikë përqindje, në tremujorët në vijim ka pasur ndikim negativ -0,16 pikë përqindje dhe me -0,28 pikë përqindje. Por, ministri Edmond Panariti, në intervistën për gazetën “Shqip”, deklaron rritje vjetore të eksporteve me të paktën 4 miliardë lekë. Panariti thotë se të dhënat e tij mbështeten në situatën reale në terren dhe informacionet e doganave. Ndërkohë, ministri pranon se familjet fshatare pa të ardhura duhet të trajtohen me ndihmë nga qeveria. Ndërsa për subvencionet, Panariti këmbëngul se duhet të jepen vetëm për prodhimin dhe projektet.
Cili është objektivi kryesor që morët kur filluat punën si ministër i Bujqësisë? Deri ku keni arritur?
Objektivi qeverisës, por edhe ai thjesht personal që në ditën e parë në këtë funksion, ka qenë rritja e prodhimit bujqësor dhe blegtoral, rritja e eksporteve bujqësore, rritja e të ardhurave në lekë nga bujqësia, si dhe ngushtimi i bilancit negativ eksport-import në vëllimin tregtar të produkteve bujqësore. Po ju parashtroj shifrat statistikore të rritjes së sektorit të bujqësisë për vitin 2015 në krahasim me një vit më parë dhe ju ftoj të gjykoni vetë mbi to. Sa për sqarim, këto të dhëna vijnë nga doganat dhe nuk janë të prodhuara nga Ministria e Bujqësisë. Sipas doganave shqiptare, të cilat regjistrojnë çdo kilogram prodhim bujqësor që kalon kufirin shqiptar drejt tregjeve botërore, eksportet bujqësore në fund të vitit 2015 shënuan vlerën 20 miliardë, 786 milionë e 81 mijë lekë në krahasim me 16 miliardë, 970 milionë e 687 mijë lekë për vitin 2014 ose, e thënë ndryshe, më shumë se 25% rritje në raport me një vit më parë. Absolutisht një rekord historik i panjohur ndonjëherë më parë. Por më mbresëlënës është fakti se rritja ka qenë gjithëpërfshirëse, në të gjithë sektorët dhe shumë e qëndrueshme. U përmirësua ndjeshëm bilanci tregtar në fushën e bujqësisë. Në fillim të mandatit qeverisës, trashëguam një bilanc tregtar negativ prej 1:7 dhe këtë vit kemi arritur ta përmirësojmë ndjeshëm në 1:4,8. Ajo që është më e rëndësishme të theksohet, është se sipas raportit të grupit të punës të përhershëm për Europën Juglindore të BE-së, Shqipëria është i vetmi vend në Ballkanin Perëndimor, ku bujqësia rrit peshën dhe kontributin e saj në ekonominë kombëtare. Reforma e shërbimit veterinar shënoi një arritje të madhe, sepse forcoi jashtëzakonisht aftësitë gjurmuese, parandaluese të sëmundjeve në kafshë dhe të atyre të transmetueshme nga kafsha te njeriu, si dhe të ndotjeve në zinxhirin ushqimor, duke rritur ndjeshëm sigurinë e konsumatorit dhe duke ulur shumë rastet e helmimeve ushqimore. Stacionet veterinare janë materializimi i kësaj reforme dhe vektori i shtrirjes së këtij shërbimi dhe në skajin më të largët të vendit. Ky është edhe modeli i parë i suksesshëm i partneritetit publik-privat. Kam arsye të ndihem mirë me këto arritje të jashtëzakonshme, po të kemi parasysh faktin se viti i kaluar filloi në mënyrën më të keqe të mundshme për bujqësinë me përmbytje katastrofike, të cilat dëmtuan me mijëra hektarë prodhim, me qindra hektarë serra, me mijëra bagëti dhe dhjetëra mijëra shpendë. Pas një viti, mund të themi se jo vetëm ringritëm të gjitha stallat, serrat, pularitë e dëmtuara, por arritëm dhe t’i zgjerojmë ato më shumë se një vit më parë. Është viti i parë që në Qarkun e Korçës nuk mbeti kokërr qepë pa u grumbulluar dhe shitur me çmime të mira. Unë e kam ndjekur personalisht procesin e grumbullimit dhe të lidhjes së kontratave të shitjes. Njëkohësisht këtë vit u rrit me afro dhjetë herë eksporti i mollëve. U eksportuan 10 000 tonë mollë. Po kështu u prodhua, u grumbullua dhe u shit mirë patatja.
Po për 2016-n, cila është sfida?
Ta ruajmë dhe ta ngremë edhe më shumë këtë temp zhvillimi të bujqësisë dhe sidomos të punojmë më fort për krijimin dhe konsolidimin e prodhimeve bujqësore të markës shqiptare. Do të zgjerojmë akoma më shumë sipërfaqet e bujqësisë organike. Do të rritim akoma më shumë eksportet bujqësore dhe do të hapim tregje të reja eksportesh në Lindjen e Mesme dhe në Lindjen e Largët, përpos rritjes së pranisë në tregjet e BE-së.
Ka një mospërputhje të shifrave mes institucionit tuaj dhe INSTAT-it lidhur me kontributin e bujqësisë në rritjen ekonomike. Si e shpjegoni?
Instituti i Statistikave prodhon të dhëna të ashtuquajtura të pritshmërisë së rritjes së sektorit. Këto të dhëna ndikohen edhe nga faktorë të rrezikut, si përmbytjet, thatësira, zjarret, dëmtuesit e bujqësisë etj. Nisur nga përmbytjet e vitit të shkuar, INSTAT-i për të “qenë brenda” projektoi të dhëna shumë konservative dhe tendencë uljeje për bujqësinë, të cilat siç u pa edhe më vonë, nuk përputheshin aspak me të dhënat objektive të matshme të prodhimit dhe të eksporteve bujqësore, të cilat shënuan një rritje spektakolare. Ndryshe nga INSTAT-i, të dhënat e prodhimit dhe të eksporteve bujqësore janë të dhëna të matura, serrë më serrë, stallë më stallë, kilogram për kilogram, litër për litër prodhim dhe janë të vërteta e të vërtetueshme.
Shifra e fermerëve që do të marrin subvencione këtë vit është planifikuar rreth nëntë mijë. A ka mundësi qeveria të japë më shumë ndihmë për ekonomitë e familjeve fermere?
Unë jam për një dallim të prerë midis ndihmës dhe mbështetjes për fermerin dhe prodhimin bujqësor. Kam qenë dhe mbetem i vendosur që fondet për bujqësinë të shkojnë për nxitjen e prodhimit bujqësor, grumbullimit, përpunimit dhe të shitjeve të produkteve. Në këtë mënyrë këto fonde ndikojnë në një shkallë shumë më të gjerë fermerësh dhe agropërpunuesit, duke rritur prodhimin, përpunimin dhe shitjet shumë më tepër sesa fondet e shpërndara individualisht. Pra, vetëm fondet që nxitin zhvillimin dhe rritjen dhe shpien në konsolidimin e zinxhirit të vlerave në bujqësi, janë në vëmendjen dhe administrimin e ministrisë. Fondet për bujqësi nuk mund të jenë fonde të asistencës sociale për familjet fermere. Unë jam për rritje të konsiderueshme të fondeve të asistencës për familjet fermere në nevoje, pa të ardhura, por për këtë ekziston Ministria e Punës dhe e Përkrahjes Sociale. Të nëntë mijë përfituesit tanë do të jenë ata që paraqitin plane biznesi në fushën e bujqësisë, blegtorisë apo peshkimit dhe që dëshmojnë se i kanë ndërtuar këto kapacitete dhe prodhojnë, grumbullojnë apo dhe shesin duke krijuar të ardhura. Këta fermerë kërkojnë të zgjerohen edhe më tej me objektiva të qarta dhe të mëtejshme zhvillimi. Pasi arrijnë ta dëshmojnë këtë, ne ju mbulojmë me grante, pra me para të dhuruara, deri në 60% të kostove të investimit. Pra thjesht ti bëj hapin e parë, trego që mund të fillosh të prodhosh, përpunosh, tregtosh dhe unë të ndihmoj të hedhësh hapin e dytë, e tretë dhe madje të vraposh duke të akorduar para e ofruar grante. Pra mbështetja financiare jona është e drejtuar te rezultati dhe jo thjesht te dëshira.
Si po ecën pajisja me NIPT-e? A ka pengesa të tjera që pengojnë formalizmin e bujqësisë?
Dëshiroj së pari të theksoj se pajisja me NIPT e fermerëve nuk përbën për ta asnjë detyrim të karakterit tatimor apo fiskal. E thënë ndryshe, pajisja me NIPT është e vetmja mënyrë për t’u bërë i dukshëm për shtetin, donatorët, si dhe për të përfituar nga fondet e mbështetjes buxhetore dhe ato të BE-së. Të jesh i padukshëm, të jesh informal, tashmë thjesht nuk është me leverdi. Prandaj, procesi i pajisjes me NIPT po ecën mjaft mirë dhe me shpejtësi, sepse shtyhet nga interesi dhe jo nga thirrjet apo apeli. Për t’ju dhënë një shembull konkret të përfitimit nga formalizimi: për çdo kilogram sherbelë të shitur në pikat e grumbullimit, fermerët e pajisur me NIPT përfitojnë 120 lekë/kg, ndërsa ata jo formalë 100 lekë/kg. Pra grumbulluesi, blerësi aplikon për fermerët me NIPT çmime preferenciale në blerje, sepse për këtë ai subvencionohet në masën 20% nga ne nëpërmjet rimbursimit të TVSH-së.
Kush i përmbush kriteret për t’u bërë pjesë e skemës së subvencionit? Çfarë risie ka këtë vit shpërndarja e këtyre fondeve?
Risia për skemat e këtij viti qëndron në një mbështetje më të madhe për fermat dhe fermerët e bujqësisë organike, rritja e masës së përfituesve në bletari dhe prodhim mjalti, si dhe rritja e mbështetjes në blegtori dhe shpendari për prodhim mishi. Do të vazhdohet me mbështetjen e investimeve në rritjen e kapaciteteve të pikave të grumbullimit, linjave teknologjike, zgjerimit të sipërfaqeve të kultivuara në serra. Kriteret e përfitimit, janë transparente, objektive, konkurruese dhe të hapura.
Është e qartë se bujqësia ka nevojë për investime të mëdha. Çfarë bashkëpunimesh të tipit PPP ka planifikuar të ndërmarrë ministria?
Investimet në bujqësi nuk mund të të vijnë vetëm nga fondet buxhetore dhe ato të donatorëve. Pjesa dërrmuese e tyre vjen nga investimet dhe investitorët private. Ky është dhe thelbi i një partneriteti publik, privat në fushën e bujqësisë, ku shteti vë në dispozicion të investitorëve të huaj dhe të vendit, sipërfaqe të lira toke me qira me kushtin e zbatimit të projekteve zhvilluese në fushën e prodhimit dhe të agropërpunimit nga investitorë, të cilët hedhin në këto projekte financat e tyre apo kreditë e marra nga institucionet financiare.
A është i mjaftueshëm fondi investimeve në infrastrukturën ujore për mbrojtjen nga përmbytjet dhe thatësira?
Fondet për investimet në infrastrukturën ujore janë në rritje të ndjeshme krahasuar me vitet e shkuara, por gjithsesi të pamjaftueshme për të përballuar plotësisht problemet e shtresuara për gati 25 vite me radhë, sidomos në mospastrimin e kanaleve, dëmtimet e digave dhe argjinaturave etj. Gjithsesi, 20 milionë euro pritet të investohen këtë vit nga Banka Botërore në mbështetje të zgjerimit të rrjetit të vaditjes duke synuar futjen në ujë edhe të mijëra hektarëve të tjerë të tokave bujqësore, gjë që pritet të shtojë ndjeshëm prodhimin bujqësor në këto zona.
Intervistoi: Zamir Alushi